(oorspronkelijk verschenen op volkskrantreizen op 14.09.2008)
De komende keren wil ik het met u voornamelijk over plaatsen en wijken in Berlijn hebben die (nog) niet zo erg bekend zijn en waarover dan ook meestal niet al te veel in reisgidsen is te vinden.
Beginnen wil ik met twee deelwijken in Oost-Berlijn: Karlshorst en Friedrichsfelde. Beide maken deel uit van de wijk Lichtenberg, die niet bepaald bekend staat als een trekpleister voor toeristen. Maar vergist u zich niet: ook in Lichtenberg is veel interessants te ontdekken.
De route die ik hier wil beschrijven is ideaal voor de fietsers onder ons, maar is ook met het openbaar vervoer (en inclusief een aardige wandeling in de vrije natuur) goed te doen. Hier nog even de informatie over fietsverhuur in Berlijn: hier kunt u fietsen huren. Een andere mogelijkheid zijn de fietsen van Call a Bike, een dochter van de Duitse spoorwegen. u ziet deze fietsen (rood en zilverkleurig) overal in het centrum staan: het enige dat u nodig heeft zijn een mobiele telefoon en een credit card. Meer informatie op dit adres.
Te voet of met de fiets: in beide gevallen gaat u vanuit het centrum eerst naar de Alexanderplatz (met de S-Bahn of met U-Bahn lijn 2). Op de Alexanderplatz neemt u dan de U-Bahn (lijn 5) richting Hönow, waarna u uitstapt op het station Tierpark.
Zoals de naam al doet vermoeden is hier een dierentuin – de tweede die Berlijn rijk is. Veel bekender is natuurlijk de Zoo in het westen van de stad, maar dit Tierpark is zonder meer óók een bezoek waard. Een toegangsbiljet is weliswaar niet echt goedkoop (momenteel 11 Euro), maar er worden kortingen voor groepen en families gegeven.
Het Tierpark bestaat pas sinds de jaren vijftig en werd gebouwd omdat Oost-Berlijn door de deling van de stad zonder dierentuin was komen te zitten. Met een oppervlakte van 160 hectare is het Tierpark het grootste dierenpark van Europa. En de benaming ‘park’ draagt het met recht: brede lanen, talloze bomen, verschillende landschappen, waterpartijen en een kasteel (Schloss Friedrichsfelde), dat sinds kort weer vrij toegankelijk is en waar regelmatig concerten worden gehouden.
Wat de dieren betreft: het Tierpark is vooral bekend door zijn vele beren en olifanten. Daarnaast vindt u hier het beroemde en erg grote Alfred-Brehm-Haus met o.a. tijgers en andere roofdieren en een grote slangentuin. Verder zijn er een kinderboerderij (Streichelzoo), diverse restaurants en een openluchttheater. Bedenkt u wel dat u door de uitgestrektheid van het terrein minimaal zo’n drie à vier uur moet uittrekken om één keer de route te doen. Die tijd is echter goed besteed: u komt in een oase van rust, ver weg van de grote stad – al is die eigenlijk zo dichtbij. De website is hier te vinden.
Als u het Tierpark weer verlaat op de plek waar u binnen bent gekomen (U-Bahn Tierpark) loopt of fietst u richting zuidoosten. De straat heet hier nog even Am Tierpark, maar verandert kort daarna zijn naam in Treskowallee. u bent dan van de wijk Friedrichsfelde in Karlshorst beland. Aan uw linkerhand neemt u hier de Köpenicker Allee, waarna u op de hoek met de Rheinsteinstrasse het volgende doel vóór u ziet: het Deutsch-russische Museum. De ingang is in de Zwieseler Strasse, een paar meter verderop.
Dit is een wellicht niet zo erg bekend, maar wel uitermate interessant museum: in dit gebouw werd namelijk de Duitse capitulatie van 8 mei 1945 een feit. Weliswaar werd al op 7 mei in Reims de formele overgave getekend, maar geldig werd deze eerst door de ratificatie in Karlshorst. Het verhaal is eigenlijk nog iets ingewikkelder: een uitvoerige uitleg is in het museum te vinden (Legenden und Fakten zur Kapitulation, dus: legendes en feiten over de capitulatie). De zaal is overigens nog in de oorspronkelijke staat ten tijde van de ondertekening te zien.
Na 1945 was in het gebouw een aantal jaren de Sowjetische militaire raad gevestigd en hier werd in 1949 de DDR door de Sovjet-Unie formeel als staat uitgeroepen. Daarvoor stond het gebied van de DDR bekend onder de naam Sowjetische Besatzungszone, ook wel Ostzone of, nog korter, Zone genoemd. De benaming “Zone” werd overigens nog tot eind jaren tachtig gebruikt door conservatieve Westduitsers, die de woorden “Oost-Duitsland” of “DDR” niet over de lippen kregen. Omgekeerd werd in de DDR de Bondsrepubliek consequent BRD genoemd, als afkorting voor Bundesrepublik Deutschland. Aan beide kanten werd dus het woord Duitsland angstvallig vermeden.
Tot begin jaren negentig diende het gebouw als museum van de Sowjetische strijdkrachten: na 1990 en na het vertrek van de geallieerden uit Duitsland werd het accent op de dramatische en vaak noodlottige gemeenschappelijke geschiedenis der beide landen gelegd. Voor degenen die zich voor de politiek en de geschiedenis van het Europa van de twintigste eeuw interesseren, is dit museum een must. Een nadeel is wellicht het feit dat alle informatieteksten in het Duits en in het Russisch zijn – Engelse vertalingen zoekt u hier tevergeefs.
Als u weer buiten staat, slaat u linksaf in de Köpenicker Allee, die u uitloopt of -fietst tot u uiteindelijk bij het S-Bahn station Wuhlheide komt. Met de fiets bent u hier in luttele minuten, te voet is het ongeveer een kwartiertje. Als je hier bij de S-Bahn bent aangekomen, zou je het nog niet zeggen, maar vanaf hier zijn het nog maar een paar stappen naar een heus kinderparadijs, dat vaak ook Wuhlheide wordt genoemd, maar eigenlijk FEZ heet. In Duitsland is men nogal gek op afkortingen: deze betekent Freizeit- und Erholungszentrum, dus zoiets als vrijetijds- en ontspanningscentrum.
Door deze ietwat vreemde naam moet u zich echter niet laten afschrikken: hier is echt alles te vinden wat een kinderhart sneller doet kloppen. Wat te denken van een heuse spoorlijn, die door kinderen wordt gerund (!), de Parkeisenbahn? Verder is hier echt van alles te doen: muziek, theater, schilderen, bootjevaren, een klimmuur, skelters, een ruimtevaartcentrum, een BTX-baan, een bioscoop, millieuprojecten en nog veel meer. Als u hier met kinderen naar toe gaat, komt u er nauwelijks meer weg. u bent dus gewaarschuwd! Nadere informatie vindt u overigens hier.
Mocht het u toch lukken hier weer tijdig weg te komen, raad ik u aan het pad van het FEZ-hoofdgebouw richting westen te nemen (langs de Kindl-Bühne en diverse sportplaatsen). De weg heet hier Eichgestell.
Na zo’n 500 meter door het groen komt u dan bij het Modellpark Berlin-Brandenburg, dat met veel liefde en elan door een groepje modelbouwers is ontworpen. Het is wat overdreven te zeggen dat dit park een ernstige concurrent voor Madurodam gaat worden, daarvoor is het veel te klein. Maar het is een bezoekje zeker waard. u ziet hier op een terrein ongeveer ter grootte van een voetbalveld een flink aantal beroemde Berlijnse gebouwen, alle op een schaal van 1:25.
Te bewonderen zijn hier o.a. het Pergamonmuseum, de Rijksdag, de Brandenburger Tor en de Siegessäule. Bij elk gebouw vindt u een korte informatietekst, de vermelding waar het origineel te vinden is, de weg er naar toe en de openingstijden. Het Modellpark zelf is nog tot eind oktober geopend, daarna weer vanaf begin april volgend jaar.
Als u weer buiten staat, loopt of fietst u nog zo’n 500 meter verder richting westen, waarna u op de hoek Treskowallee/Hegemeisterweg uitkomt. Hier rechtsaf de Treskowallee in en doorlopen of -fietsen tot aan S-Bahn Station Karlshorst. Kort daarvoor ziet u aan uw rechter hand overigens de bekende renbaan Karlshorst, één van de drie die Berlijn te bieden heeft. De beide andere zijn Hoppegarten in het oosten en Mariendorf in het uiterste zuiden van Berlijn.
Eenmaal aangekomen op station Karlshorst bent u in een mum van tijd weer in het centrum: met de S3 richting Ostbahnhof en daar overstappen op de eerstvolgende S-Bahn richting westen.
Dat u hier in Karlshorst niet in het westen maar daarentegen nog midden in het oosten van Berlijn bent, is voor de oplettende bezoeker ondanks alle veranderingen van de afgelopen 20 jaar makkelijk vast te stellen. Niet ver van het S-Bahn station bevindt zich namelijk een Broilerhaus. Een restaurant met zo’n naam mòet wel in het oosten staan: Broiler was het DDR-woord voor kippetje of haantje. In het westen bestel je daarentegen gewoon een Hähnchen. Over de kleine, maar opvallende verschillen tussen West- en Oost-Berlijnse begrippen en uitdrukkingen wellicht een volgende keer wat meer. Voor deze keer sluit ik echter af met een eenvoudig Tschüss en dat wordt in West- èn Oost-Berlijn begrepen.