(oorspronkelijk verschenen op volkskrantreizen op 13.07.2008)
Het is niet overdreven te zeggen, dat Berlijn óók een stad van feesten en parties is. Daarmee bedoel ik niet zozeer tuinfeesten en grillparties (al zijn die inderdaad wijd verbreid, ga maar eens op een mooie zondagmiddag naar de Tiergarten en u weet wat ik bedoel), Ook bedoel ik niet in de eerste plaats de talloze club parties, waarvoor ik mij niet competent voel. Wie op dat gebied iets zoekt zij onder andere deze website aanbevolen: het aanbod is om duizelig van te worden. Nee, ik bedoel in dit verband eerder de grootscheepse evenementen, waar zo’n 100.000 of meer bezoekers op af komen. Je mag van zulke happenings denken wat je wilt, maar ze horen eenvoudig óók bij Berlijn.
Omdat ik natuurlijk niet weet wanneer u dit verhaaltje leest, is het wellicht niet zo zinvol concrete data voor komende festiviteiten te noemen. Die zijn dan misschien al weer voorbij tegen de tijd dat u hier langs komt. Maar ik wil wel graag over een paar hiervan wat algemene informatie geven – met name over de jaarlijks terugkerende evenementen.
De grootste party was waarschijnlijk wel de fameuze Love Parade met op het hoogtepunt in 1999 zo’n 1,5 miljoen deelnemers. Maar ook nadat deze vorig jaar van Berlijn naar het Roergebied is verhuisd blijft er nog meer dan genoeg over.
Wat te denken van het spectaculaire Karneval der Kulturen dat altijd in het pinksterweekend in de wijk Kreuzberg wordt gevierd. Hier is Berlijn op zijn best: een bonte stoet van muziek, dans en ook sociaal engagement uit ruim 80 verschillende landen. Dit jaar zagen de Berlijners bij schitterend weer zo’n 5.000 deelnemers aan zich voorbij trekken. Samen met het straatfeest op de nabijgelegen Blücherplatz trok het Karneval meer dan een miljoen bezoekers. Ondanks de enorme drukte is dit een absolute aanrader: de stemming is fantastisch en je raakt automatisch in de ban van zo veel uitbundige Multikulti. De website met veel fraaie foto’s, die u alvast een voorproefje geven, is hier te vinden. En ook volgend voorjaar komt er weer een pinksterweekend…
Een ander highlight is Christopher Street Day in juni, het Duitse pendant van Gay Pride. De afgelopen keer kwamen er zo’n 500.000 bezoekers op af, daaronder natuurlijk vogels van diverse pluimage zoals op de foto is te zien. Rond die tijd vindt ook steeds het Lesbisch-Schwule Stadtfest rond de Motzstrasse plaats, dat als de grootste gay-party van Europa geldt. Ik heb hierover in een ander stukje al wat verteld. De links naar beide evenementen vindt u hier en hier.
Een hoogtepunt is natuurlijk ook de fameuze Berlin Marathon, die steeds op de laatste zondag van september wordt gehouden. Superlatieven schieten hier te kort: ruim 40.000 deelnemers, in de loop der jaren diverse wereldrecords (daaronder het actuele record van Haile Gebrselassie van 2007) en steevast een miljoen mensen die het parcours omzomen en voor een fantastische stemming zorgen.
In dit rijtje mag de Berlinale, het filmfestival dat altijd in februari plaatsvindt, natuurlijk niet ontbreken. Zo’n 250.000 bezoekers zagen dit jaar bijna 400 films uit de vaste secties zoals Wettbewerb, Arthouse, Retrospective, Independent en andere. Ondanks de inmiddels grote commerciële belangen heeft het festival terecht nog steeds de reputatie niet langs gebaande wegen te willen gaan, maar altijd op zoek naar het vernieuwende en het verrassende te zijn. Een bezoekje aan de zeer goed gemaakte website is meer dan de moeite waard. Vanaf januari vindt u hier het programma voor de komende Berlinale.
Er zijn in Berlijn natuurlijk ook talloze straatfeesten en jaarmarkten, waarvan de aardigste waarschijnlijk het bekende Gauklerfest is, dat altijd in augustus wordt gehouden. Gaukler zijn kunstenmakers en zo is het ook ooit begonnen: een festival met goochelaars, artiesten en muziek. De eerste jaren nog tegenover het chique Hotel Steigenberger vlakbij de Kurfürstendamm maar sinds de jaren negentig thuis op de boulevard Unten der Linden (ter hoogte van het fraaie Opernpalais) in de wijk Mitte. Tegenwoordig ligt het accent meer op de gastronomie, op muziek èn op de kunstnijverheid. En het moet worden gezegd: anders dan bij veel andere soortgelijke evenementen vind je hier verrassend weinig Kitsch en zijn de prijzen niet buitensporig hoog. Een nadeel is de enorme drukte, maar toch is dit wel een echte aanrader. De website is hier te vinden.
Last en voor mij betreft ook wel least is misschien nog het Bierfestival te noemen dat eveneens in augustus wordt gehouden en voor wat dat aangaat goed met het Gauklerfest kan worden gecombineerd. Dit is iets voor de echte liefhebber: ruim 1.800 (!) biersoorten uit meer dan 80 landen worden hier op een lengte van ruim 2 km getapt. Wel aardig om te zien zijn de historische brouwerijwagens, maar overigens is het toch eerder een kwestie van veel drinken. Geïnteresseerden vinden alle informatie op deze website.
Ik zou nog uren zo door kunnen gaan, maar ik had het moeten weten: het is echt onmogelijk in dit tijds- en plaatsbestek even snel alle interessante parties van Berlijn op te sommen en het moet voorlopig bij deze kleine impressie blijven. Uiteraard kom ik in de loop van de tijd op dit dankbare thema nog wel een keertje terug.
Ik ben u namelijk nog wat anders schuldig: vandaag is het tweede gedeelte van de Berliner Mauerweg aan de beurt. Het eerste gedeelte (van de Bornholmer Strasse in het noorden tot aan de Charité in Mitte) is te vinden in het artikeltje De Sonderzug nach Pankow. Ik ga er voor het gemak maar even van uit dat u ook nu weer de fiets neemt – te voet is het toch wel wat ver. Dit tweede stuk voert van de Charité naar het S-Bahnstation Warschauer Strasse en onderweg komen we langs een aantal interessante punten.
Maar eerst even nog een paar woorden over de Charité, één van de belangrijkste en grootste universiteitsklinieken van Europa. Hier werkten beroemde artsen die baanbrekende ontdekkingen op hun naam hebben staan, zoals Rudolf Virchow, Robert Koch en Paul Ehrlich. Hier is ook het Medizinhistorische Museum, dat voortkomt uit de preparatenverzameling van Virchow uit de 19e eeuw. Voor mensen met goede zenuwen beslist een aanrader. De website is hier te vinden.
Vanaf de Charité in de Luisenstrasse slaan we rechtsaf de Reinhardtstrasse in (vernoemd naar de theaterregisseur Max Reinhardt) en komen zo op de kruising Kapelleufer/Schiffbauerdamm. U hebt hier een mooi uitzicht op het nieuwe station en direct aan de overkant vindt u het BundesPresseStrand, een zeer populaire openluchtbar die midden in het politieke Berlijn ligt. Bij mooi weer zeker een bezoekje waard. Over de Kronprinzessinbrücke komen we dan via de Konrad-Adenauer-Strasse achtereenvolgens langs het gebouw van de Deutsche Bundestag, en dan langs de wellicht beroemdste gebouwen van Berlijn: de Reichstag en de Brandenburger Tor. Sinds kort is hier aan de overkant in het groen een Berlin Paviljoen te vinden met alles voor de veeleisende toerist en met een aardig terras, dat een kleine oase te midden van alle drukte mag worden genoemd.
Praktisch aan het Brandenburger Tor grenzend is de nieuwe Amerikaanse ambassade te bewonderen die op 4 juli 2008 door George Bush (senior!) werd geopend. Die is trouwens op precies dezelfde plek gebouwd als de oude ambassade (tot 1938). Na de ambassade ziet u aan uw linkerhand het Holocaust-Denkmal, het monument voor de vermoorde joden, dat in mei 2005 werd onthuld. Het gedurfde ontwerp tezamen met het hypermoderne informatiecentrum vergroten nog eens de beklemming die zich sowieso al van je meester maakt. De website vindt u hier.
Via de Ebertstrasse is het dan nog maar een klein eindje naar weer een bekende naam: de Potsdamer Platz. Ten tijde van de Berlijnse Muur was dit in feite een stukje niemandsland en het is verbluffend te zien wat er hier sindsdien zo al verrezen is. Of het allemaal ook even mooi is is natuurlijk weer een ander verhaal. In ieder geval kunt u hier nog echte stukken muur zien, met goed gemaakte informatiepanelen. En ik vermeld het nog maar even voor de shopping fans: hier zijn de bekende Potsdamer Platz Arkaden te vinden (zie de website).
Even een stukje de Stresemannstrasse in en dan direct linksaf de Niederkirchnerstrasse nemen. Hier ziet u de Martin-Gropius-Bau, één van de belangrijkste musea van Berlijn, dat u beslist niet mag missen. Het museum stond tot 1990 pal aan de Muur, nèt in West-Berlijn. De getoonde collecties wisselen: actuele informatie vindt u hier. Momenteel en nog tot half augustus is er o.a. een overzichtstentoonstelling van de beroemde Amerikaanse kunstenaar Man Ray te zien. Een steenworp verder komt u bij de Topographie des Terrors dat op ongewoonlijke maar indrukwekkende wijze aan de gruwelen van het nationaalsocialisme herinnert. Dat de expositie in feite in de open lucht te zien is, is uit nood geboren: hoewel al in 1992 werd besloten hier een documentatiecentrum te bouwen, staat het er door allerlei financiële en politiek verwikkelingen nog steeds niet. Met de bouw werd uiteindelijk eind 2007 begonnen. Een speciale tentoonstelling laat de spannende geschiedenis van de politiek belangrijke Wilhelmstrasse zien.
U steekt daarna deze Wilhelmstrasse over en komt zo in de Zimmerstrasse. Op de kruising Zimmerstrasse/Friedrichstrasse ziet u aan uw rechterhand overigens het beroemde Checkpoint Charlie (waarvan maar weinig meer is te zien). u rijdt door tot aan de Axel-Springer-Strasse, vernoemd naar de in 1985 overleden roemruchte uitgever van sensatiebladen zoals Bild en BZ – naast serieuzere kranten zoals de conservatieve Welt. Hier staat ook het Springerhaus, dat niet zonder reden direct aan de Muur werd gebouwd. De Springerpresse streed, met name in de 60er jaren, tegen alles wat links was en in het bijzonder tegen de charismatische studentenleider Rudi Dutschke. Het is dan ook een vermakelijke ironie van het lot (hoewel geen echt toeval) dat de Axel-Springer-Strasse sinds begin 2008 bij de Rudi-Dutschke-Strasse eindigt (van de Zimmerstrasse gezien rechtsaf).
Wij slaan echter linksaf in de Axel-Springer-Strasse en dan direct weer rechts in de Kommandantenstrasse. We komen nu in een wat rustiger gedeelte, hoewel we nog steeds in hartje Berlijn zijn. Van de Kommandantenstrasse even linksaf in de Alte Jakobstrasse en onmiddellijk weer rechts in de Stallschreiberstrasse. Hier kunt u precies op de plek fietsen waar de Muur heeft gestaan (links van de straat, op het geasfalteerde gedeelte). Hier linksaf de Alexandrinenstrasse nemen (ook hier een vrij veld waar vroeger de Muur stond) en rechtsaf in de Sebastianstrasse. Aan het eind begint rechtsaf de wijk Kreuzberg, maar wij steken de Prinzenstrasse over, fietsen rechtdoor en slaan aan het eind van de Sebastianstrasse linksaf richting Luckauerstrasse. U zult vaststellen dat het beeld van Berlijn zich binnen een paar honderd meter heeft veranderd. Hier geen jachtigheid, geen toeristen en geen drukte meer. Hier lijkt de tijd stil te staan en Berlijn laat zich van zijn rustige en ingetogen kant zien. Ja, ook dat bestaat.
Na de Luckauerstrasse rechtsaf de Waldemarstrasse nemen en direct links dan de Leuschnerdamm. Vóór u heeft u een mooie blik op de Michaelskerk en op het Engelbecken, een grote plas met 16 fonteinen en met aan de overkant een prachtig gelegen en zeer aan te bevelen café. Hier alvast een voorproefje. Als het u lukt hier weer weg te komen volgt u de Engeldamm (bocht naar links). u steekt dan de Köpernicker Strasse over en komt via de Bethaniendamm op de Schillingbrücke. Aan het eind van deze brug begint links de Holzmarktstrasse, waar sinds 2006 op nummer 33 het Radialsystem te vinden is – een vroegere fabriek en tegenwoordig een absolute aanrader voor cultuurliefhebbers. Hierover een volgende keer meer: nu alvast deze link.
Wij slaan echter vanaf de Schillingbrücke rechtsaf richting Stralauer Platz, die overgaat in de Mühlenstrasse en komen nog langs een aantal opvallende punten. Aan uw rechterhand ziet u de East Side Gallery, waarover ik al een keertje wat heb geschreven, maar u vindt er ook het veelzijdige, multiculturele centrum Yaam, waar de bekende reggaeband Seeed vandaan komt, en een aantal stranden zoals het Oststrand en het Strandgut Berlin!
Deze clubs maken gebruik van het feit dat hier grote stukken industriegebied braak liggen. Er is al sinds jaren een heftige discussie gaande of en hoe dit gedeelte van Berlijn verder bebouwd moet worden en er zijn uiteraard vóór- en tegenstanders. Wie zich voor dit thema interesseert vindt hier de beide posities: vóór en tegen.
Een voorbeeld van een dergelijke nieuwbouw is direct aan de overkant te zien: de nogal pompeuze evenementenhal O² World die in september 2008 zijn poorten opent. Vergeet u vooral niet van hier uit een blik naar rechts te werpen waar u de Oberbaumbrücke, de Spree en het begin van Kreuzberg ziet. Wij slaan op de hoek met de Warschauer Strasse linksaf en komen zo aan het eind van deze tocht langs de vroegere Berlijnse Muur. Hier komt u met de U-Bahn (Linie 1) of met de S-Bahn weer snel naar het centrum.
Overigens, u kunt tegenwoordig het verloop van de Muur ook met behulp van een navigator volgen – onder het motto walk the wall. Informatie is te vinden op deze website. Op deze site (geheel rechts) is trouwens een goed voorbeeld te vinden van de ietwat merkwaardige campagne die sinds kort gehouden wordt om Berlijn nog bekender te maken(?). Uitgaand van de leus wees dit, wees dat, wees Berlijn kan iedereen op de bijbehorende website zijn literaire kunsten vertonen. Tien miljoen Euro zijn voor deze actie uitgetrokken, die, om het nog wat ingewikkelder te maken, eigenlijk be Berlin heet. Als ik goed heb gerekend zijn dat vijf miljoen Euro per woord. Daar schieten me de woorden van burgemeester Klaus Wowereit te binnen: “Berlijn is arm, maar sexy”. En zo is het maar net.