(oorspronkelijk verschenen op volkskrantreizen op 22.11.2010)
De vierde Europese maand van de fotografie is alweer bijna voorbij. Nu ben ik zelf niet zo’n kenner, maar een goede vriendin nam mij mee naar de opening van een expositie over het werk van de fotograaf Israelis Bidermanas – een tentoonstelling die in het kader van deze Europese maand werd georganiseerd. En ik moet zeggen: ik heb er geen spijt van gehad.
De naam van deze fotograaf zegt de meesten van u vermoedelijk niet al te veel – mij was hij volslagen onbekend. En dat is echt jammer, want de tentoonstelling laat het leven en werken zien van een uitermate interessante kunstenaar. Bidermanis werd in 1911 in Litouwen geboren, maar trok al in jonge jaren naar Parijs, waar hij tot aan zijn dood in 1980 woonde. Zijn naam veranderde hij in Izis en dat is ook de naam van de expositie, die als ondertitel Paris der Träume heeft. Izis was een tijdgenoot van de beroemde Henri Cartier-Bresson, één van de oprichters van Magnum Photos. Samen met drie andere fotografen hadden Cartier-Bresson en Izis al in 1951 een expositie in het MoMA in New York.
Het retrospectief in Berlijn wordt naar aanleiding van de 100e verjaardag van Izis op 17 januari 2011 gehouden en liep al begin dit jaar met groot succes in Parijs (ruim 200.000 bezoekers!). Het vindt op twee verschillende, interessante locaties in Berlijn plaats: het grootste deel is te zien in het Willy-Brandt-Haus, dat niet alleen de partijcentrale van de Duitse sociaaldemocraten (SPD) is, maar ook een ontmoetingspunt voor kunst en cultuur.
Door zijn moderne, open architectuur is het gebouw op zich al een bezoek waard en de nog tot 23 januari 2011 lopende fototentoonstelling is een goede aanleiding hier eens langs te gaan. Genoemd is het huis naar de eerste sociaaldemocratische bondskanselier in Duitsland (1969-1974) en burgemeester van (West-)Berlijn ten tijde van de bouw van de muur in 1961. Met zijn “Ostpolitik” zocht Willy Brandt ten tijde van de koude oorlog voorzichtig toenadering tot de Sovjet-Unie, wat hem niet door iedereen in dank werd afgenomen. Ironisch genoeg struikelde hij over een oost-west spionageaffaire: een naaste medewerker van Brandt bleek een geheim agent van de DDR te zijn.
Het Willy-Brandt-Haus wordt hier voorgesteld en is dagelijks (behalve ’s maandags) van 12.00 tot 18.00 h geopend. Belangrijk: u moet bij de ingang een pas of identiteitskaart tonen. De toegang is gratis. Aan de overkant van het Willy-Brandt-Haus bevindt zich overigens het bekende, in Jugendstil gebouwde Hebbeltheater, waar bekende toneelspelers zoals Harald Juhnke en Inge Meysel (beiden uit Berlijn) successen vierden.
Het gebouw staat op de hoek van de Stresemannstraße en de Wilhelmstraße en is per U-Bahn (lijn U1 of U6, station Möckernbrücke) en S-Bahn (lijnen S1 en S2, uitstappen bij het Anhalter Bahnhof) goed te bereiken. Hoogtepunten van dit gedeelte van de expositie zijn de foto’s van mensen van de Franse Résistance en de beelden die Izis aan de vooravond van de kroning van koningin Elizabeth in 1953 in Londen maakte. Daarnaast natuurlijk veel beelden van het Parijs van de jaren 50 en 60: zeer indrukwekkend!
Het tweede gedeelte van de expositie vindt u in het institut français op de Kurfürstendamm (hoek Uhlandstraße). Hier zijn portretten te zien van kunstenaars zoals Marc Chagall, Jean Cocteau en de schrijver Albert Camus en zijn we getuigen van zijn liefde voor het circus. Het institut français heette tot voor kort nog trouwens nog Maison de France en was onder die naam in 1983 wereldwijd op de voorpagina’s te vinden vanwege een bomaanslag met één dode en tientallen gewonden.
Een andere tentoonstelling die u niet mag missen als u de komende tijd deze kant uit komt, is de expositie WeltWissen (300 Jahre Wissenschaften in Berlin) die nog tot 9 januari 2011 te zien is in de Martin-Gropius-Bau nabij de Potsdamer Platz en die veel lof toegezwaaid kreeg. En dat terecht: op ruim 3.000 vierkante meter wordt 300 jaar wetenschap in Berlijn op spectaculaire wijze gepresenteerd. In 6 verschillende ruimtes kan men de ontwikkeling chronologisch vervolgen. Een hoogtepunt is voorts de overdekte lichthal van ruim 500 m². Hier vindt u een enorme uitstalkast (het zogenoemde Wissensregal), die met één blik duidelijk maakt hoe belangrijk Berlijn de afgelopen drie eeuwen voor de wetenschap is geweest.
Meer informatie is op deze website te vinden.
Zoals gezegd, de Gropius-Bau is niet ver van de Potsdamer Platz verwijderd, waar sinds ruim tien jaar het Panoramapunkt aan de Alte Potsdamer Strasse is te vinden. De snelste lift van Europa brengt u in slechts 20 seconden naar het terras op een hoogte van ruim 100 meter. Naast het adembenemende uitzicht over de stad vindt u hier nu ook een kleine, maar interessante multimediale (openlucht) expositie over het wel en wee van dit voor Duitsland historisch en politiek zo belangrijke plein alsmede een café met extra grote ramen, zodat u ook bij slecht weer van het uitzicht kunt genieten.
Ik raad u aan deze drie evenementen (de Izis fototentoonstelling in het Willy-Brandt-Haus, Weltwissen in de Martin-Gropius-Bau en het Panoramapunkt) met elkaar te combineren. Vanaf het Willy-Brandt-Haus neemt u de Stresemannstrasse en bent dan na ongeveer 10 minuten op de hoek van de Niederkirchnerstrasse, waar zich de Martin-Gropius-Bau bevindt. Van hieruit zijn het dan nog eens ca. vijf minuten tot aan de Potsdamer Platz en de Alte Potsdamer Strasse.
De laatste keer nam ik u mee naar het waarschijnlijk mooiste park in Berlijn: de Britzer Garten. Ditmaal wil ik het even hebben over een park dat hiermee in schril contrast staat, maar toch zeker ook een bezoekje waard is. Ik heb het over het Naturpark Schöneberger Südgelände dat zich tussen de S-Bahn stations Südkreuz en Priesterweg in de wijk Schöneberg/Tempelhof uitstrekt. Het eenvoudigst komt u er dan ook per S-Bahn (lijnen S2 en S25, uitstappen bij het station Priesterweg).
Als U deze ingang neemt ziet u al snel dat dit park in feite is ontstaan op de resten van een letterlijk uitgerangeerd treinrangeerstation. Dit station Tempelhof werd al meer dan 50 jaar geleden buiten bedrijf gesteld en aangezien men er daarna in feite niet meer echt naar heeft omgekeken, heeft zich hier in de loop der tijd een eigenaardige mengeling van natuur en de overgebleven delen van de spoorwegtechniek ontwikkeld. Direct in het oog springt de grote watertoren, die gebruikt werd bij de aandrijving van de stoomlocomotieven.
Vlak naast de toren staat de treinloods met daarin het café Paresüd, dat ik van harte kan aanbevelen. Hier kunt u op zondagen van een prima brunch genieten en tegelijkertijd het één en ander over de geschiedenis van dit rangeerstation aan de weet te komen. De tuin, met sculpturen en uitzicht op natuur & techniek draagt terecht de naam “geheimer Berliner Garten” en is een echte insidertip. Luttele meters verder staat u voor een heuse, door bomen omgeven, stoomlocomotief. Een uitermate merkwaardige gewaarwording! Als u vanaf hier verder richting noorden gaat, komt u langs talloze sporen van het verloren gegane station, daaronder ook een grote rangeerschijf.
U bent nu in een beschermd natuurgebied met fauna en flora die je normaal gesproken in een grote stad niet ziet. Vergeet niet onderweg even het Baumhaus aan te doen, een in de bomen gebouwd platform. Als u geen last hebt van hoogtevrees en de steile trap u niet afschrikt wordt u boven met een mooi uitzicht beloond. Via grote Rundweg, Steg en Waldweg komt u uiteindelijk uit bij het station Südkreuz, vanwaar u met S2, S25 en de ringlijn diverse mogelijkheden hebt naar het centrum terug te keren. Vanaf hier vertrekt ook bus 46 richting KaDeWe, Kurfürstendamm en Zoologischer Garten.
In een heel ander deel van Berlijn is het Velodrom te vinden – zoals de naam al doet vermoeden een wielerbaan. Het ligt op de grens tussen Prenzlauer Berg en Friedrichshain en werd in de jaren 90 gebouwd met het oog op de Duitse aspiraties de Olympische Spelen van 2000 te organiseren (die dan zoals bekend aan Sydney werden toegewezen).
Naast een wielerbaan is hier ook een “olympisch” zwembad te vinden dat om dezelfde reden werd gebouwd. Dat geldt trouwens ook voor de naar een Duitse boxkampioen genoemde Max-Schmeling-Halle, vlak naast het bekende Mauerpark, waarover ik al eens wat heb geschreven. Drie sportcomplexen, die nadat de beslissing ten gunste van Sydney was gevallen, snel moesten worden omgebouwd tot zogenoemde Multifunktionshallen, wat wonderwel is gelukt. In de boxhal vinden diverse sportevenementen en ook concerten plaats en in het Velodrom worden naast de traditionele zesdaagse van Berlijn eind januari ook beurzen en culturele en muzikale evenementen gehouden.
Op één van die beurzen wil ik u hier even attent maken: van 26 t/m 28 november kunt u hier de OstPro beurs bezoeken. Een soort huishoudbeurs, waar uitsluitend producten uit het oosten (voornamelijk ex-DDR, maar ook andere ex-Oostbloklanden) worden aangeboden.
Wellicht doet een dergelijke beurs ruim 20 jaar na de val van de muur wat vreemd en gedateerd aan, maar het is een feit dat deze in een behoefte voorziet en altijd veel bezoekers trekt. Voor dit soort evenementen wordt graag de term Ostalgie gebruikt – en daar zit wel wat in. Maar ook voor u uit Nederland is een bezoekje best wel aardig, al was het maar om op die manier iets meer over Thüringer Bratwurst, augurken uit het Spreewald en Ostmuziek aan de weet te komen, of om eens te kijken of een vakantie aan de Oostzee of in de Sächsische Schweiz iets voor u is.
U komt bij het zwemstadion en het Velodrom met de S-Bahn (ringlijn), uitstappen op het station Landsberger Allee, even door een stukje tunnel en u staat direct voor de ingang. De architectuur van zowel het zwemstadion als de wielerbaan is nogal onorthodox: beide liggen in een grote uitgraving zodat ze nauwelijks boven het maaiveld uitsteken. Het is van buitenaf daarom moeilijk te zien dat het hier in werkelijkheid om twee reusachtige sportcomplexen gaat.
Informatie over het Velodrom vindt u hier en over de OstPro beurs op deze website.
Normaal gesproken beperk ik mij in deze Volkskrantverhaaltjes tot Berlijn. De stad is zo groot en veelzijdig dat hier nog voor jaren stof is. Deze keer maak ik echter een kleine uitzondering voor het kroondomein Bornstedt dat vlak in de buurt van park Sanssouci in Potsdam is te vinden. Veel Nederlanders combineren Berlijn met een dagje Potsdam (overigens de hoofdstad van de provincie Brandenburg), al was het maar om de Nederlandse wijk, het zogenoemde Holländerviertel, te bezichtigen. Bornstedt bereikt u met bus 92 vanaf het station Potsdam: uitstappen bij de halte Kirschallee (eindpunt). Van hier zijn het dan nog enkele minuten te voet.
In Bornstedt kunt u kennis maken met handwerkkunst uit Brandenburg (daaronder veel keramiekproducten) en met de culinaire specialiteiten van deze regio. Tussen 27 november en 26 december (behalve op maandagen en dinsdagen) is hier ook weer de traditionele kerstmarkt te vinden. Het is hier, vergeleken met Sanssouci, een oase van rust: in het in alle reisgidsen uitgebreid beschreven Sanssouci kun je op sommige dagen over de hoofden lopen, terwijl het kleinere Bornstedt eerder nog de sfeer van vroegere tijden uitstraalt. Deze website geeft nadere informatie.
Vanuit Bornstedt bent u overigens heel snel in Sanssouci (langs de Orangerie) en vervolgens in het centrum van Potsdam. Voor wie er niet genoeg van kan krijgen: hier worden niet op 5 of 6 december, maar pas op 11 en 12 december Sinterklaas en zijn Pieten binnengehaald. Ik weet overigens uit eigen ervaring dat dit evenement door Duitsers vaak als politiek incorrect wordt opgevat…
Vanaf vandaag zijn ook de (ca. 60!) kerstmarkten in Berlijn weer geopend. Ik heb hierover al eens het één en ander geschreven. Als u al eens eerder in Berlijn bent geweest en de markt bij de Gedächtnis-Kirche wilt bezoeken, vallen u waarschijnlijk twee zaken op: vlak vóór de markt, waar jarenlang een stuk grond braak lag, verrijst nu het nieuwe hotel Waldorf Astoria dat eind 2011 zijn poorten zal openen en het Adlon Hotel naar de kroon van het meest luxeuze hotel van Berlijn zal willen steken.
En aan de andere kant van het plein staat, na jarenlange discussies over de financiering, de Gedächtniskirche nu eindelijk in de steigers. Mocht u dit symbool van Berlijn willen zien dan moet u voorlopig flink wat geduld hebben: de komende twee jaar (tot de zomer van 2012) zal er van de toren niet veel te zien zijn…