het sportieve Berlijn

(oorspronkelijk verschenen op volkskrantreizen op 26.04.2009)

Het feit dat de Berlijnse voetbalclub Hertha BSC dit seizoen eindelijk een keer een woordje meespreekt in de strijd om het landskampioenschap is een mooie aanleiding om de sport in Berlijn eens in het middelpunt te stellen.

Want al was Hertha alweer bijna 80 jaar (!) geleden voor het laatst kampioen, een sportstad is Berlijn natuurlijk wel. Dat uit zich in de talrijke faciliteiten en in de vele grote sportgebeurtenissen hier. In de eerste plaats uiteraard de door de nazi’s voor propaganda doeleinden misbruikte Olympische spelen van 1936, maar ook de finale van het in alle opzichten zo succesvol verlopen wereldkampioenschap voetbal van 2006 – door de Duitsers graag als Sommermärchen (zomersprookje) betiteld.

Deze zomer is Berlijn dan ook nog eens gastheer van het op twee na grootste sportevenement ter wereld: het wereldkampioenschap atletiek vindt van 15 – 23 augustus in het hernieuwde Olympisch stadion plaats. Ruim 500.000 bezoekers (gemiddeld 55.000 per dag) zullen dan zo’n 2.500 deelnemers uit meer dan 200 landen aan het werk zien. Er zijn op dit moment (eind april 2009) nog volop kaarten verkrijgbaar, zoals te zien is op de uitgebreide website. Hier vindt u ook een portret van de nogal oubollige wk-mascotte met de nog oubolligere naam Berlino, die nog tot eind mei over een hoogte van 150 meter aan de Fernsehturm is te bewonderen.

Een bezoek aan het Olympisch stadion kan ik u overigens van harte aanbevelen. Het uit de jaren dertig stammende gebouw werd in 2004 met het oog op het wereldkampioenschap voetbal van 2006 gerenoveerd, Daarbij werd het stadion volledig overdekt – met uitzondering van de marathon ingang, zodat het uitzicht op de Glockenturm behouden bleef. Vanuit deze toren heeft u een fantastisch uitzicht over Berlijn en ziet u pas goed hoe groen de stad eigenlijk is. Behalve op het Olympisch Stadion kijkt u uit op het Maifeld en op de Waldbühne. Achter het Maifeld zit een politiek verleden: het is weliswaar een (gigantisch) sportterrein, maar werd in de jaren dertig door de nazi’s vooral voor politieke manifestaties gebruikt. Momenteel wordt het Maifeld gerenoveerd: begin september wordt hier dan het „wereldkampioenschap vuurwerk” gehouden. Nadere informatie is hier te vinden.

Ook de Waldbühne werd met het oog op de Olympische spelen van 1936 gebouwd. Hier vonden destijds o.a. de turnwedstrijden plaats. Na de oorlog werd de Waldbühne als openluchtbioscoop gebruikt, tegenwoordig worden hier `s zomers voornamelijk concerten gehouden. Befaamd zijn de concerten van de Berliner Philharmoniker. Ik kan u deze meer dan van harte aanbevelen, maar helaas is het altijd erg moeilijk aan kaarten te komen.

Vanuit het centrum bent u hier overigens binnen een kwartier (de U-Bahn lijn 2 richting Ruhleben of de S-Bahn lijn 9 of 75 richting Spandau nemen).

Hertha is dan weliswaar sinds mensenheugenis geen kampioen meer geweest, maar Berlijn heeft natuurlijk wel andere Landesmeister. Wat te denken van de Berliner Eisbären, die voor de vierde keer binnen vijf jaar ijshockeykampioen werden, of Alba Berlin, de afgelopen vijftien jaar vele malen eerste in de basketbalcompetitie (en ook nu weer volop in de race), of Spandau 04 Berlin, meer dan 25 x landskampioen waterpolo.

En Berlijn is uiteraard ook een schaatsstad. Er zijn waarschijnlijk niet veel steden op deze wereld die over twee 400-meter banen beschikken: Berlijn heeft een overdekte (het moderne stadion Hohenschönhausen waar in 2008 het wereldkampioenschap allround werd gehouden) èn een niet-overdekte baan (Eisstadion Wilmersdorf). U raadt het al: één in het oosten en één in het westen.

Verder is Berlijn natuurlijk marathonstad (het huidige wereldrecord werd hier gevestigd). De marathon vindt dit jaar (2009) overigens niet zoals gebruikelijk op de laatste zondag van september plaats, maar al een week eerder (20 september). Op 27 september zijn er namelijk parlementsverkiezingen en beide op één dag gaat blijkbaar niet.

Ook de skaters komen in Berlijn aan hun trekken: regelmatig wordt hier in de zomermaanden de als demonstratie aangemelde Berlinparade gehouden waarbij het van het Rote Rathaus in het oosten tot aan de Breitscheidplatz in het westen en weer terug gaat. Daarbij zijn de straten voor het overige verkeer geblokkeerd, zeer tot misnoegen van veel automobilisten. De route is ongeveer 25 km lang en de gemiddelde snelheid ligt bij zo’n 15 km, zodat dit eerder iets voor geoefende skaters is. Op 1 august is er op de Kurfürstendamm weer de City-Night en op 30 augustus de Xrace09. Informatie over deze en andere skate-evenementen vindt u hier.

Wellicht aangespoord door het succes van de Berlijnse marathon komt er deze zomer ook een heuse triatlon. Hiervoor moet u op 28 juni naar de wijk Treptow in het zuidoosten van Berlijn. Op deze website vindt u alle gegevens.

Een bezoek aan Treptow is echter ook zonder triatlon de moeite waard en dan met name rond het aan de Spree gelegen Treptower Park. Vanaf de Alexanderplatz zijn het maar een paar minuten met de S-Bahn (lijn 9 richting Flughafen Schönefeld).

Als u het station Treptower Park uit komt is het wel aardig via de Hoffmannstrasse even het culturele centrum Arena op te zoeken. De Arena is in feite een oud busstation dat sinds de jaren negentig stap voor stap zijn huidige gezicht heeft ontwikkeld. Naast de Arena zelf bevinden zich hier het theater Glashaus, de twee schepen Badeschiff en Hoppetosse, de kunstsalon Magazin en niet te vergeten een enorme overdekte rommelmarkt, die zijn naam alle eer aan doet. Het Badeschiff is – nogal curieus – een zwembad in de Spree en Hoppetosse is een music-club (salsa, reggae, dancehall) annex restaurant en uiterst populair.

Aan een zijarm van de Spree (de Flutgraben) vindt u aan weerszijden twee bars met terrassen: aan de ene kant de Freischwimmer en aan de andere kant de Club der Visionäre. Hier loopt overigens precies de grens tussen Treptow en Kreuzberg, ofwel tussen Oost- en West-Berlijn. Niet verzuimen, dit speciale stukje Berlijn!

Terug naar de Spree en naar de Treptower Hafen, waar u rechtsaf slaat – de promenade op. Bij mooi weer bent u hier gegarandeerd niet alleen: flaneren langs het water en door het Treptower Park is erg in trek. Aan uw rechterhand komt u na een kwartiertje wandelen bij Zenner, een populaire uitspanning, om het woord Biergarten maar even niet in de mond te nemen….. Als u geluk hebt (of pech, het is maar hoe je het bekijkt), kunt u hier in het weekend van (live) Schlagermusik genieten. Maar eerlijk is eerlijk: ook jazz- en swingliefhebbers komen hier af en toe aan hun trekken.

Schuin tegenover u ziet u het eilandje Insel der Jugend dat via een brug met de oever is verbonden. Ten tijde van de DDR was dit een bekend trefpunt voor rock- en popfans. Pal ernaast kunt u een vlucht met een heus watervliegtuig boeken. Begin juni worden hier weer de Treptower Festtage gehouden, met als hoogtepunt het traditionele vuurwerk Treptow in Flammen.

Na het Insel der Jugend verandert de promenade zijn gezicht en wordt een eenvoudig voetpad langs het water. U kunt hier door het Plänterwald (waar u nog de restanten van een stilgelegd pretpark ziet) naar de Baumschulenstrasse lopen. Hier komt u met een pontje naar het Wilhelmstrand en vandaar na een paar minuten lopen in het in een eerder verhaaltje beschreven Volkspark Wuhlheide.

Ik raad u echter de straat Alt Treptow over te steken en dan rechtsaf het Treptower Park binnen te lopen. U komt dan direct uit op het enorme Sowjetische Ehrenmal dat zeker een bezoek waard is. Het eerst ziet u de heuvel met het paviljoen, vanwaar u een mooi uitzicht op het gehele monument heeft.

Het werd aan het eind van de jaren veertig gebouwd ter nagedachtenis aan de in de tweede wereldoorlog gevallen Russische soldaten, en dan met name aan de 80.000 die tijdens de slag om Berlijn zijn gesneuveld. Tijdens de zg. twee (de beide Duitslanden) + vier (de geallieerden) gesprekken van 1990 (waarmee de weg naar een herenigd Duitsland werd vrijgemaakt) werd bepaald dat de Duitse regering zich voor altijd verplicht het monument in stand te houden en dat eventuele veranderingen alleen met toestemming van de Russische Federatie mogelijk zijn.

Vanaf het monument komt u na een paar minuten lopen (de Puschkinallee oversteken en dan links) weer terug bij het S-Bahnstation Treptower Park.

Mocht u nog energie over hebben, kunt u wellicht een bezoek brengen aan het Stasimuseum. Vanaf het station Treptower Park neemt u de Ring (let op: de S42 nemen, die tegen de richting van de klok rijdt). U stapt twee haltes verder uit (Frankfurter Allee) en neemt vandaar de U5 (richting Hönow, direct bij het volgende station Magdalenenstrasse weer uitstappen) of u loopt dit laatste stukje (tien minuten de Frankfurter Allee in oostelijke richting tot aan de Magdalenenstrasse, daar linksaf slaan).

Het is dit jaar twintig jaar geleden dat de Muur viel en uiteraard zal hieraan in Berlijn veel aandacht worden besteed. In een volgend verhaaltje kom ik hier nog uitgebreid op terug.

Eén van de fascinerendste gebeurtenissen uit die tijd was de vreedzame bezetting in januari 1990 van het gebouw waarin zich het Ministerium für Staatsicherheit, beter bekend als de Stasi, bevond. Aan het hoofd van dit ministerie stond tientallen jaren Erich Mielke wiens kantoor in zijn oorspronkelijke staat kan worden bekeken. De ruimtes zien er tamelijk onschuldig uit en hebben eigenlijk de charme van de jaren vijftig, maar van hieruit werd wel een volk van 16 miljoen door zo’n 90.000 beroeps en ruim 150.000 zg. inoffizielle Mitarbeiter bespioneerd en in toom gehouden.

De geschiedenis van de Stasi en wat er in de turbulente jaren 1989/1990 is gebeurd wordt hier uitstekend in beeld gebracht. Mocht u Duits verstaan: nog interessanter is het als u zich bij een rondleiding aansluit. De gidsen zijn vaak dissidenten uit die tijd en u krijgt op die manier geschiedenisles uit de eerste hand.

En voor iedereen, die hierover nog wat meer wil weten zij de film Das Leben der Anderen aanbevolen. Deze met een Oscar bekroonde film speelt in het Oost-Berlijn van de jaren tachtig en laat op indrukwekkende wijze de methodes van de Stasi en de gevolgen voor slachtoffer èn dader zien.