(oorspronkelijk verschenen op volkskrantreizen op 01.01.2008)
De vorige keer heb ik u een paar wetenswaardigheden over de wijk Prenzlauer Berg mogen vertellen. Vandaag is een andere wijk in Oost-Berlijn aan de beurt: Friedrichshain. Sinds de herindeling van de Berlijnse wijken in 2001 zijn Friedrichshain en de West-Berlijnse wijk Kreuzberg samengevoegd tot – u raadt het al – de wijk Friedrichshain-Kreuzberg. Hier gaat het gezegde “East is East, and West is West, and never the twain shall meet” dus niet op.
De meesten van u hebben vermoedelijk weleens van Kreuzberg gehoord – Friedrichshain daarentegen is nog tamelijk onbekend. Ten onrechte vind ik, daarom een kleine poging hier wat verandering in te brengen.
Net als Prenzlauer Berg is Friedrichshain oorspronkelijk een arbeiderswijk. Voor veel Berlijners geldt het als de opvolger van Prenzlauer Berg voor de titel “de meeste hippe wijk van Berlijn”, maar zover is het nog niet. Het heeft net wat minder flair, maar aan de andere kant is hier nog wat meer van de oude sfeer van de DDR terug te vinden – al wordt dat natuurlijk van jaar tot jaar minder.
Overigens is Friedrichshain/Kreuzberg vermoedelijk het meest linkse kiesdistrict van heel Duitsland. In Kreuzberg zijn de Groenen de grootste partij en in Friedrichshain hebben de SPD en de Oostduitse PDS (na een fusie inmiddels “Die Linke” geheten) het voor het zeggen. In de gemeenteraad is de CDU derhalve niet meer dan een splinterpartij.
Vanuit het centrum bereikt u Friedrichshain het gemakkelijkst met de S-Bahn: hier uitstappen op het station Warschauer Strasse. Dit is bepaald geen parel onder de S-Bahnstations, maar aan de andere kant heeft u van hieruit een aardig uitzicht op de binnenstad van Oost-Berlijn. Als u het station verlaat en linksaf slaat komt u na een paar minuten bij de Oberbaumbrücke, die de beide wijken met elkaar verbindt en zonder twijfel één van de mooiste bruggen van Berlijn is.
Aan de overkant ziet u de bekende disco Speicher en het begin van de East Side Gallery. Dit is het langste, nog bestaande gedeelte van de Berlijnse muur. Van de fraaie kunstuitingen van het begin van de jaren negentig is helaas niet veel meer over, desondanks is het nog wel een bezoekje waard. ’s Zomers wordt hier trouwens een heus strand aangelegd!
Aan de andere kant van de rivier de Spree begint dus Kreuzberg en hier was vroeger voor de meeste West-Berlijners het einde van de wereld. Daarover een andere keer meer. Men kan nu eventueel met de U-Bahn weer terug naar de Kurfürstendamm (de halte heet hier Schlesisches Tor), maar wij willen vandaag Friedrichshain ontdekken. Dat betekent: terug naar de Warschauer Strasse, over de Warschauer Brücke en dan rechts de Kopernikusstrasse in. Hier en in de Wühlischstrasse vindt u veel aardige boetiekjes. Kort voor deze straat slaat u linksaf naar de bekende Simon-Dach-Strasse, waar de meest uiteenlopende bars, cafés en restaurants op u wachten.
Ik raad u echter aan ook een kijkje te nemen in de volgende zijstraat, de Gabriel-Max-Strasse. In het fraai gerestaureerde pand op nummer 3 vindt u twee aardige cafés. Op de hoek van deze straat en de Grünberger Strasse is de Boxhagener Platz, waar ’s zondags een vlooienmarkt te vinden is. Aanrader! Ook rond dit plein zijn er talloze cafés, barretjes en Kneipen. Speciaal aanbevolen is overigens een crêperie met de moeilijke naam Chüechliwirtschaft.
Van de Boxhagener Platz neemt u daarna de Kreutziger Strasse. In dit kleine straatje vindt u op een lengte van nog geen honderd meter fraai gerestaureerde huizen, huizen waar al honderd jaar niets aan is gedaan, bont beschilderde panden èn lelijke nieuwbouw. Een echt allegaartje dus. Aan het eind van deze straat steekt u onder een huis door (links van Autohaus Golbeck) en u staat dan zomaar op de Frankfurter Allee. Hier slaat u linksaf.
Tezamen met de Karl-Marx-Allee heette de Frankfurter Allee vroeger Stalinallee. Deze ruim 2,5 km lange en tot 125 (!) meter brede straat werd in de beginjaren van de DDR gebouwd, wat vooral goed te zien is aan de vele monumentale panden die in de stijl van het socialistisch classisme zijn verrezen. Ironisch genoeg vonden juist op de Stalinallee de eerste demonstraties plaats die uitmondden in de arbeidersopstand van 17 juni 1953.
Als u niet opziet tegen een kleine wandeling raad ik u aan de Frankfurter Allee richting westen te nemen (in het andere geval neemt u hier de U-Bahn lijn 5 naar de Alexanderplatz). U komt langs het pompeuze Frankfurter Tor, waar de straat zijn naam verandert in Karl-Marx-Allee.
Op nummer 131 staat de beroemde Kosmos-bioscoop, die thans zijn dagen slijt als location voor events. Een interessante website over deze destijds grootste en modernste bioscoop van de DDR vindt u hier.
Op nummer 72 bevindt zich het café Sybille, waar u niet alleen voor 1,30 Euro van een kop koffie met DDR-aroma kunt genieten, maar waar ook een kleine, maar interessante expositie over de geschiedenis van de Stalinallee is te vinden. Nadat u zo lichaam en geest heeft gesterkt steekt u de Karl-Marx-Allee over, waarna u via de Koppenstrasse bij de Friedenstrasse komt. Hier slaat u links af, dan nog even de drukke Landsberger Allee oversteken en u bent in het fraaie Volkspark Friedrichshain.
Het is de moeite waard dit op één na grootste park van Berlijn wat beter te leren kennen. Hier vindt u o.a. de Bunkerberg (78 meter) met een mooi uitzicht, diverse sport- en speelplaatsen, een openluchtbioscoop, restaurants met terrasjes en veel monumenten. Vooral het monument voor de zg. Interbrigadisten is opmerkelijk. Interbrigadisten waren vrijwilligers die in de Spaanse burgeroorlog (1936-1939) tegen de opstandelingen van Franco vochten – na te lezen bij Ernest Hemingway.
Als u het Volkspark heeft “gedaan” neemt u het beste de uitgang Am Friedrichshain. Hier vindt u één van de mooiste nog bestaande bioscopen van Berlijn, het Filmtheater am Friedrichshain. Helaas is het in Duitsland gebruikelijk films na te synchroniseren en u heeft er wellicht niet zo’n behoefte aan Nicole Kidman of George Clooney opeens Duits te horen spreken. Toch is het – althans in de zomer – de moeite waard hier even een kijkje te nemen. Achter de bioscoop bevindt zich namelijk een kleine oase: een terras met kleine drankjes en met altijd zeer relaxte muziek, waar je niet meer het idee hebt in een grote stad te zijn.
Direct om de hoek is er dan nog het aardige café-restaurant Blue Label in de Bötzowstrasse. Hier is de soljanka aan te bevelen. U weet niet wat soljanka is? Zo precies weet niemand dat, maar de belangrijkste ingrediënten zijn in ieder geval tomaten, zure room en vleesrestjes. Smaakt veel beter dan het klinkt, het is echt het proberen waard. Cynici beweren overigens dat er van de DDR slechts twee dingen over zijn gebleven: de groene verkeerspijl naar rechts en de soljanka. Dat is natuurlijk schromelijk overdreven: de soljanka is van oorsprong Russisch!
Pal vóór de bioscoop bevindt zich de halte van bus 200, die u weer terugbrengt naar de Alexanderplatz, de Potsdamer Platz of de Zoologischer Garten. Mocht u nog steeds niet moe zijn, kunt u via de Büschingstrasse en de Berolinastrasse terug naar de Karl-Marx-Allee, waar u rechts af slaat.
Daar ziet u nóg een beroemde bioscoop, het International. Het is de moeite waard hier even naar binnen te wippen. De hal en vooral de lounge op de eerste etage stralen nog steeds de speciale, ondefinieerbare DDR-charme uit. Aan de overkant van de Karl-Marx-Allee ziet u het bekende Café Moskau, vroeger een zeer populair restaurant, thans in gebruik als party center.
Van hier zijn het dan nog een paar minuten tot aan de Alexanderplatz. Verdwalen is hier overigens onmogelijk: je hoeft alleen maar de Fernsehturm in de gaten te houden – en die zie je altijd als je in dit deel van Berlijn op pad bent.