Het jaar loopt op zijn eind: kerstmarkten alom en de oudejaarsparty aan het Brandenburger Tor werpt zijn schaduw vooruit. Het nieuwe jaar wordt voor Berlijn een bijzonder jaar: niet alleen zal op 2 juni 2012 het nieuwe vliegveld Willy Brandt (Berlin Brandenburg International) eindelijk in gebruik worden genomen en worden de luchthavens Tegel en Schönefeld definitief gesloten, maar 2012 is daarnaast ook een belangrijk herdenkingsjaar.
Friedrich der Große is één van de invloedrijkste en meestbesproken figuren uit de Duitse geschiedenis en maakte in de achttiende eeuw het tot dan toe vrij onbeduidende Pruisen tot Europese grootmacht. Hij was een typische vertegenwoordiger van het verlicht despotisme: Voltaire liep een tijdlang als het ware bij hem in en uit, hij stimuleerde de kunsten en hij was een voorstander van godsdienstvrijheid. Van hem stamt de beroemde uitspraak jeder soll seelig werden nach seiner Fasson. Aan de andere kant was en bleef hij een absoluut heerser – er was geen sprake van dat het volk in enigerlei vorm invloed op het staatsbestel zou krijgen.
Volgende maand is het 300 jaar geleden dat deze Friedrich (min of meer liefkozend ook wel der alte Fritz genoemd) werd geboren en dat feit zal op grote schaal worden herdacht. In Berlijn natuurlijk, maar vooral in de deelstaat Brandenburg, waar hij een groot gedeelte van zijn leven doorbracht. In het schilderachtige stadje Rheinsberg (ca. 90 km ten noordwesten van Berlijn) woonde hij in jonge jaren op het gelijknamige Schloss en in Potsdam liet hij later het wereldberoemde Sanssouci alsmede het niet minder bekende Neue Palais bouwen. Sanssouci diende jarenlang als zijn zomerresidentie.
Hier zal tussen eind april en eind oktober 2102 de tentoonstelling Friederisiko te zien zijn. De naam van de expositie is een verwijzing naar het feit dat Friedrich bekend stond als iemand die bereid was risico’s te nemen. Het Friedrich-jaar wordt ingeluid met het Fest für Friedrich dat van 12 tot 24 januari in Potsdam plaatsvindt. Mocht u alvast een voorproefje willen hebben wat er nog zoal gepland is: alle evenementen in Berlijn en Brandenburg zijn op de website Friedrich300 te vinden. Uiteraard kom ik in de loop van het volgend jaar nog uitgebreid op dit herdenkingsjaar terug.
In Berlijn resideerde Friedrich der Große een aantal jaren in het Schloss Charlottenburg, dat tot de fraaiste en bekendste paleizen in Berlijn telt en dat ongetwijfeld uitvoerig in uw reisgids wordt beschreven. Er zijn vermoedelijk niet veel bezoekers van de stad die dit bouwwerk, samen met de Orangerie en het aan de overkant gelegen (maar tot juli 2012 wegens renovatie gesloten) Berggruenmuseum, niet op het programma hebben staan.
Als u de tuin van het paleis binnenloopt, ziet u rechts van het paleis een klein, maar fraai gebouw: het Neue Pavillon. Dit paviljoen is na een opknapbeurt van vijf jaar sinds begin december weer open voor het publiek. Het classicistische zomeroptrekje voor Friedrich Wilhelm III werd in 1825 ontworpen door de architect Karl Friedrich Schinkel, van wiens hand in Berlijn nog veel andere beroemde bouwwerken zijn te vinden. Daartoe behoren het Schauspielhaus op de Gendarmenmarkt, het Alte Museum en de Neue Wache. Schinkel was naast architect ook schilder, stedenbouwkundige en grafisch ontwerper en heeft een belangrijk aandeel in het huidige gezicht van het centrum van Berlijn.
Het interieur van het Neue Pavillon is zo nauwkeurig mogelijk in de oorspronkelijke staat hersteld en er zijn werken van onder anderen Caspar David Friedrich te vinden, maar ook enkele schilderijen van Schinkel zelf. Daarnaast ziet men een reeks door hem ontworpen stoelen, waarvan er een aantal zeer eigentijds aandoet.
Vóór het Schloss is sinds een aantal jaren een kerstmarkt te vinden, die door velen als één van de mooiste van Berlijn wordt beschouwd. Dat geldt vooral na zonsondergang, als het Schloss in een feestelijk licht wordt gehuld. Over de diverse kerstmarkten in Berlijn heb ik hier al eens wat geschreven. Jammer genoeg loopt er momenteel op de diverse kerstmarkten iemand rond, die er plezier in schijnt te hebben bezoekers een drankje aan te bieden, dat dan zogenoemde KO-druppels blijkt te bevatten. Hierdoor zijn inmiddels al zo’n tien mensen in het ziekenhuis beland. Het devies is derhalve: géén drankjes aannemen van onbekenden!
Aan de achterkant van het station Zoologischer Garten bevindt zich sinds 2004 het Museum für Fotografie dat tot de zogenoemde Staatliche Museen Berlin behoort en als zodanig deel uitmaakt van de Stiftung Preußischer Kulturbesitz.
Op de derde verdieping vinden wisselende exposities plaats: nog tot 29 januari 2012 zijn hier onder andere de gute aussichten – junge deutsche fotografie 2012/2012 te bekijken. Het woord Aussicht betekent overigens zowel uitzicht (in de betekenis van panorama) als ook vooruitzicht (in de betekenis van perspectief). Meer informatie over de tentoonstelling is op deze website te vinden.
Bekend geworden is het museum echter vooral omdat op de beide eerste verdiepingen de nalatenschap van Helmut Newton is ondergebracht. Newton werd in Berlijn geboren, maar moest Duitsland eind jaren dertig verlaten. Hij woonde en werkte sindsdien in Melbourne, Monaco en Los Angeles en ontwikkelde zich tot één van de meest gevraagde mode- en reclamefotografen van zijn tijd.
Bij een groter publiek werd hij echter vooral door de fotoserie Big Nudes uit de jaren tachtig bekend. Tegen zijn foto’s opponeerde destijds het Duitse feministische blad Emma dat het daarop volgende proces echter uiteindelijk verloor. Het blad stelde dat de foto’s niet alleen seksistisch, maar zelfs fascistisch zouden zijn.
Of dat wel of niet zo is kunt u zelf beoordelen in de Jebenstrasse 2, pal naast het station Zoologischer Garten (net zoals de meeste musea in Berlijn is ook dit museum ’s maandags gesloten).
In het museum bevindt zich overigens een boekhandel die het hart van iedere filmfan hoger doet slaan: een dergelijk uitgebreid aanbod aan filmboeken zie je niet vaak!
Ook dit jaar zullen weer een miljoen mensen naar de oudejaarsparty rond het Brandenburger Tor stromen, daaronder vermoedelijk ook velen uit ons land. Berlijn blijkt namelijk ook in de wintermaanden bij Nederlanders uitermate populair te zijn. Naast het spectaculaire vuurwerk en de gebruikelijke culinaire geneugten lokt ditmaal een bont muzikaal programma. Van de partij zijn onder meer de in Duitsland wereldberoemde groep The Scorpions (hun nummer Wind of Change kent u vast wel) en oudgedienden zoals Udo Jürgens, Marianne Rosenberg, Kim Wilde en Hot Chocolate.
Uiteraard laat men op oudejaarsavond de auto thuis en gaat met het openbaar vervoer richting oudejaarsparty. Aangezien het nieuwe station Brandenburger Tor die avond gesloten zal zijn is het dichtstbijzijnde station dan de Potsdamer Platz (S-Bahn en U-Bahn). Helaas zijn er ook dit jaar met de komst van de winter weer problemen bij de S-Bahn – en de eerste sneeuw moet nog vallen. Vrijwel dagelijks vallen er treinen uit of hebben vertraging en de wachtenden op de perrons laat men letterlijk in de kou staan.
Het absolute dieptepunt werd afgelopen week bereikt, toen door een technische storing het gehele S-Bahn net urenlang stil kwam te liggen! Ook nu rijden de treinen onregelmatig, naar het schijnt mede door het grote ziekteverzuim onder de treinbestuurders. Maar de Potsdamer Platz is in ieder geval goed met U-Bahn lijn 2 te bereiken: mocht u toch met de S-Bahn willen komen, kijk dan eerst even op deze website.
Maar Berlijn heeft op oudejaarsavond uiteraard veel meer te bieden dan alleen de party rond het Brandenburger Tor. Hier vindt u uitgebreide informatie (jammer genoeg alleen in het Duits) over wat er daarnaast nog allemaal valt te beleven.
Mocht u onderweg andere feestgangers een gelukkig nieuwjaar willen wensen is het wellicht nuttig te weten dat er een speciale uitdrukking bestaat die in de dagen en uren vóór middernacht veel wordt gebruikt. Men wenst de ander dan einen guten Rutsch (richting het nieuwe jaar). Zodra middernacht is aangebroken zegt men ein frohes neues Jahr of eenvoudig alles Gute fürs neue Jahr. En daar sluit ik mij graag bij aan!